Góry Świętokrzyskie to najstarsze obok Sudetów góry w Polsce. Są zbudowane ze skał z różnych okresów w dziejach Ziemi, a najstarsze pochodzą sprzed 540 milionów lat. Góry Świętokrzyskie są starymi górami fałdowymi zbudowanymi w zasadzie ze skał osadowych. Wzniesienia na wschodzie zbudowane są z kwarcytów, piaskowców i łupków kambryjskich. Na północnych zboczach Łysogór i Pasma Jeleniowskiego występują rozległe rumowiska skalne – gołoborza, powstałe na skutek mechanicznego wietrzenia skał w zimnym klimacie epoki lodowcowej. Budulec wzniesień w okolicach Kielc i Chęcin to piaskowce i wapienie, w których licznie występują zjawiska krasowe. Z piaskowców zbudowane są między innymi Wzgórza Tumlińskie i Suchedniowskie. Z wapieni dewońskich zbudowane są pasma: Zelejowskie, Chęcińskie i Grzbiet Kadzielniański.
Najwyższym szczytem Gór Świętokrzyskich jest Łysica (612 m n.p.m.) leżąca w pasmie Łysogór. Główne pasmo Gór Świętokrzyskich składa się z Pasma Jeleniowskiego, Łysogór i Pasma Masłowskiego. Pasmo Jeleniowskie to najrzadziej odwiedzany rejon Gór Świętokrzyskich, całe zalesione, bez punktów widokowych. Łysogóry są natomiast w całości objęte ochroną w postaci Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
Na zachód od Łysogór rozciąga się Pasmo Masłowskie, częściowo porośnięte młodym lasem. Dalej na zachód są Wzgórza Tumlińskie i Pasmo Oblęgorskie, gdzie na przemian na zboczach i grzbietach gór rosną lasy i występują liczne polany pozwalające nacieszyć oko wspaniałymi widokami. Na północ od Pasma Masłowskiego rozciąga się Dolina Wilkowska, którą od Doliny Bodzentyńskiej oddziela zalesione Pasmo Klonowskie. Dalej na północ znajdują się rozległe obszary Puszczy Świętokrzyskiej. Od Kielc, w kierunku wschodnim, znajduje się szeroka Dolina Kielecko-Łagowska. Za nią na południu występują liczne, w większości niewielkie pasma górskie, między innymi: Daleszyckie, Brzechowskie, Orłowińskie. Góry Świętokrzyskie to teren przeważnie łatwo dostępny dla każdego turysty. Niewielkie wysokości, w większości mało strome zbocza, łatwa dostępność komunikacyjna i dobre drogi sprawiają, że jest to teren chętnie odwiedzany przez turystów.
Nazwa Gór Świętokrzyskich pochodzi od Świętego Krzyża – sanktuarium położonego na drugim po Łysicy szczycie – Łysej Górze, zwanej też Łyścem (594 m n.p.m.). W dawnych czasach było to miejsce kultu pogańskiego. Na początku XI wieku powstało tu opactwo benedyktynów skasowane w 1818 roku. W latach 1884-1939 w budynkach poklasztornych znajdowało się więzienie, a w latach 1941-42 obóz dla radzieckich jeńców.