Święty Krzyż – inaczej Łysa Góra to drugie co do wysokości wzniesienie w Górach Świętokrzyskich (595 m npm). W czasach pogańskich miejsce kultu Łady, Boda i Lela (Pogody, Śwista i Pośwista).Z tego czasu pochodzą wały kultowe opasujące wierzchołek. W miejscu dawnego kultu pogańskiego usytuowano zespół klasztorny Benedyktynów. Według Długosza obiekt powstał w 1006 r. Od średniowiecza miejsce było ośrodkiem kultu związanego z przechowywaniem tu relikwi Krzyża Świętego, stąd nazwa „Święty Krzyż”.
Ze zbiorów biblioteki klasztornej pochodzą najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego tzw. „Kazania Świętokrzyskie”. Po kasacie opactwa w 1819 roku budynki stały puste, a następnie ulokowano tu więzienie, które funkcjonowało do wybuchu II wojny światowej. W czasie wojny Niemcy urządzili tu obóz jeniecki dla żołnierzy radzieckich. Zginęło w nim kilkanaście tysięcy osób pochowanych na pobliskiej polanie Bielnik. Od 1936 roku gospodarzami klasztoru jest zakon Misjonarzy Oblatów Najświętszej Marii Panny. W części poklasztornych budynków znajduje się Wystawa Świętokrzyskiego Parku Narodowego. W roku 1966 oddano do użytku telewizyjną stację przekaźnikową o wysokości 151 metrów.